نوشته‌ها

اولین همایش علمی فرزندپروری

فرزند پروری

اولین همایش علمی فرزندپروری در تاریخ ۹۱/۱۰/۲۸ در تالار بهارستان بوستان گفتگو با حضور جمعی از اساتید، روانپزشکان، پزشکان، روانشناسان و مشاوران کشور،  برگزار شد. در ذیل اسامی سخنرانان و خلاصه ای از مطالب ارائه شده توسط ایشان آورده شده است:

جناب آقای دکتر جواد علاقبند راد (فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، موسس و عضو هیأت مدیره انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان، رئیس انجمن بیش فعالی و کم توجهی ایران)

مروری بر مدل های مختلف فرزندپروری

۱-     مدل های جامع و فراگیر (Triple P-Incredible years- SOS )

–         مناسب برای همه خانواده ها

–         با این فرض که فرزندان خانواده ها سالم هستند.

۲-     مدل های متمرکز بر گروه های آسیب پذیر (Level 5 Triple P- Incredible years )

–         گروه هایی که در معرض آسیب قرار دارند.

۳-     مدل های ویژۀ گروه های خاص

–         بیش فعالی (Barkley-Rex Forehand)

–         اضطراب (From Timid to Tiger)

–         افسردگی( CERT)

پنج ویژگی شخصیتی والدین که بر فرزند پروری آنها تاثیر گذار است:

۱-      روان رنجور خویی Neuroticism

۲-      برون گرایی Extraversion

۳-      سازگاری Agreeableness

۴-      میزان آمادگی برای پذیرش تجربیات جدید Openness to new experience

۵-      میزان تمایل به پیروی از وجدان و آنچه که درست است Conscientiousness

بعضی از مشکلات تاثیر گذار بر فرزند پروری:

۱-      سرریز کردن عواطف منفی Affective Spillover and Withdrawal

۲-      کاهش توانایی مقابله با استرس decrease of Coping with stress

۳-      همسایه ها و محیط زندگی Neighberhood

فرزند پروری در افسردگی (مروری بر مدل CERT)

 

 

در مدل CERT سعی بر این است که محیطی مثبت و سازنده فراهم گردد که والدین رفتارهای خوب کودکان را به فراوانی تشویق نمایند و کمتر از روش های تنبیهی که در خانواده ها رایج است استفاده کنند. همچنین با استفاده از روش های بهبود ارتباط، تعامل مثبت بین والدین و کودکان افزایش یابد. نکات زیر در آموزش مهارت های ارتباطی، دارای اهمیت ویژه ای هستند:

–         ارتباط خلاصه باشد.

–         دنبال مقصر نباشیم.

–         خیلی مشخص و اختصاصی صحبت کنیم.

–         در بیانات خود احساسات را به کار ببریم.

–         در صورت امکان به فرزند خویش حق انتخاب بدهیم.

از دیگر اجزای مهم درمان، آموزش عواطف، همراه با بازسازی شناختی و مهارت های حل مسئله است. همچنین آموزش مهارت های انطباقی همراه با روش های فعال سازی رفتاری از اهمیت بالایی برخوردار است.

سرکار خانم دکتر رزیتا داوری (فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی)

مروری بر مدل Barkely

ADHD  اختلالی است که در آن پر تحرکی، بی توجهی و رفتارهای ناگهانی بیشتر و شدیدتر از کودکان دیگر است. مشکل اصلی این کودکان ناتوانی آنها در حفظ و تنظیم رفتارشان است، از این رو اغلب نمی توانند رفتار مناسبی که به لحظه با شرایط محیط  هماهنگ باشد، نشان دهند و پیروی از قوانین خانه و مدرسه برای آنان دشوار است. آموزش والدین برای مدیریت رفتاری این کودکان، بخش مهمی از درمان را تشکیل می دهد. بر پایۀ روش بِرکلی (دکترای روانشناسی و از صاحبنظران برجستۀ در ADHD) برخی از اصول رفتاری که باید در کودکان ADHD رعایت گردد عبارت است از:

۱-     تشویق آنی: در کودکان ADHD باید رفتارهای مناسب را بلافاصله تشویق کرد وگرنه اثر مثبت تشویق کاهش می یابد.

۲-     بارها تشویق کردن: هر چه کودکان ADHD را بیشتر تشویق کنیم، رفتارهای مناسب آنها بیشتر افزایش می یابد.

۳-     چشمگیر بودن تشویق ها: در کودکان ADHD برای تقویت رفتارهای مناسب باید از تشویق های چشمگیرتر و ملموس تر بهره بگیریم.

۴-     متنوع بودن تشویق ها: در کودکان ADHD باید تشویق ها تنوع بیشتری داشته باشند تا جذابیت خود را از دست ندهند.

۵-     روشن کردن قوانین: برای کودکان ADHD باید قوانین هر کاری را به صورتی روشن و مرحله به مرحله بنویسیم. سپس به منظور مرور و یادآوری، قوانین نوشته شده را با همکاری کودک، در محل ویژه ای بچسبانیم و آنها را تک به تک با کودک، عملی تمرین کنیم.

۶-      به کودک آموزش دهیم که بتواند خودش کارهایش را ارزیابی نماید.

۷-     همیشه باید تشویق بر تنبیه پیشی داشته باشد و میزان تشویق ها چند برابر تنبیه ها باشد.

۸-     آماده سازی پیشاپیش برای موقعیت های ویژه (مانند مهمانی، خرید و …)

سرکار خانم دکتر الهام شیرازی (فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، عضو هیأت مدیره انجمن روانپزشکی کودک و نوجوان)

مدل های ساده و موثر فرزند پروری  (مروری بر مدل SOS)

روش SOS توسط دکتر لین کلارک (دکترای روانشناسی بالینی و استاد روانشناسی دانشگاه کنزاکی) ابداع شده است و هدف اصلی که دنبال می کند این است که به والدین بگوید: ” فرزندانتان را مدیریت کنید، قبل از اینکه آنها شما را مدیریت کنند” . ویژگی این روش، سادگی آن است که آموزش و اجرای آن را در هر خانواده، جامعه و فرهنگی امکان پذیر می سازد.

خلاصه ای از مواد آموزشی این روش عبارت است از:

الف. قوانین اصلی فرزند پروری (۳ قانون)

  • بعد از دیدن رفتار خوب کودک، سریع به او پاداش دهیم.
  • مواظب باشیم که به صورت اتفاقی، رفتار بد کودک را تقویت نکنیم.
  • به رفتارهای بد کودک عکس العمل درست نشان دهیم و سعی کنیم آن رفتار بد را در کودک اصلاح کنیم.

ب. اشتباه هایی که ناخواسته موجب افزایش مشکلات رفتاری می شود و باید از آنها پرهیز کرد (۴ مورد)

  • عدم توجه به رفتار خوب کودک
  • تنبیه اتفاقی کودک بعد از اینکه رفتار خوبی از او سر زده است.
  • دادن پاداش به کودک به صورت اتفاقی بعد از اینکه رفتار بدی از او سر زده است.
  • اصلاح نکردن رفتار بد کودک

ج. پادش هایی که کودکان دوست دارند:

 چیزهای کوچک و متنوع مثل تحسین کردن، با هم کارتن دیدن، با هم آشپزی کردن، با هم بیرون رفتن و خوردن خوراکی مورد علاقۀ کودک و …

د. الگوی “دستور دادن” موثر

– اگر دستور داده شده توسط کودک اجرا شد، سریعاً او را تشویق و تحسین کنیم.

– اگر دستور اجرا نشد، تنها یک بار دیگر دستور را تکرار کنیم، در صورت اجرا، تحسین و در صورت عدم اجراء تنبیه در نظر گرفته شده را اجراء کنیم (حتی اگر کودک سعی کند دستور را اجراء کند یا قول بدهد که دفعۀ بعد آن را سریعاً اجراء می کند.)

ه. الگوهای اصلاح رفتار

– استفاده از روش محروم کردن موقت که هم می تواند روی کودک اعمال شود و هم روی وسیلۀ تفریحی دردسر ساز

– سه تا پنج برابر بیشتر بودن تشویق رفتار خوب به نسبت تذکر رفتار بد

– استقبال والدین از اینکه افرادی غیر از خودشان، رفتار بد فرزندشان را به او تذکر دهند.

سرکار خانم دکتر عاطفه قنبری جلفایی (روانپزشک، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران )

 

آموزش معلم، فرزند و والدین در مدل های جامع فرزند پروری (مروری بر مدل Incredible years)

برنامۀ سال های سرنوشت ساز، یک مدل جامع فرزند پروری همراه با آموزش توام معلمین، والدین و کودکان است که اهداف آن درمان پرخاشگری و اختلال کمبود توجه-بیش فعالی در کودکان و پیشگیری از اختلال سلوک، بزهکاری، خشونت و سوء مصرف مواد است و گروه هدف آن را کودکان ۱ ماه تا ۱۲ سال تشکیل می دهند. از سایر اهداف این برنامه، می توان به ارتقاء توانمندی های اجتماعی، مدیریت هیجانات، آمادگی تحصیلی و توانایی حل مسئله در کودکان، بهبود تعاملات والد-کودک و ایجاد روابط مثبت و دلبستگی بین والد و کودک، بهبود عملکرد والدین، آموزش روش های تربیتی کارآمد با خشونت کمتر، ایجاد حمایت اجتماعی از والدین و بهبود حل مسئله در آنها و ارتقاء مهارتهای مدیریت کلاس در معلمین و بهبود مشارکت معلم و والدین اشاره کرد. این برنامه در کشورهای مختلف اجراء شده و نتایج چشمگیری داشته است. هدف از معرفی این مدل جامع، فراهم آوردن شرایطی برای بومی سازی آن است.

سرکار خانم غزاله زرگری نژاد (کارشناس ارشد روانشناسی بالینی)

 

فرزند پروری در کودکان مضطرب (مروری بر مدل From Timid to Tiger)

برنامه درمانی From Timid to Tiger یک برنامۀ جامع ده جلسه ای برای والدین مضطرب ۹ سال به پایین است که از دو طبقه از مداخلات بهره می گیرد؛ یکی مداخلات شناختی رفتاری برای اضطراب و دیگری آموزش والدین با رویکرد رفتاری. در این برنامه والدین با الگوی شکل گیری و تقویت مشکلات اضطرابی آشنا شده و آموزش می بینند که به صورت گام به گام و کاملاً عملی، مشکلات اضطرابی و ترس های فرزندشان را کاهش دهند.

مولفه های درمانی این برنامه شامل موارد زیر است:

  • آموزش روانشناختی
  • الگوی شناختی و ایجاد باورهای مطمئن
  • تقویت تعامل و دلبستگی والد-کودک
  • روشهای تقویت مثبت
  • مواجهه و برنامه ریزی برای آن
  • تعیین محدودیت برای کودک مضطرب
  • حذف توجه
  • مدیریت نگرانی ها (آموزش حل مسئله، تکنیک زمان نگرانی، آزمایش رفتاری …)
  • مدیریت مشکلات رفتاری دشوار

منبع: روان نیوز